Жеке мұнай өндіруші компаниялардың (МӨҰ) жылдық салық жүктемесі 2021-2022 жылдары PetroMining қауымдастығының талдауы бойынша 12,6%-ға 51,5-тен 64,1%-ға дейін өсті. Мұндай жоғары салық салу саланың инвестициялық тартымдылығын төмендететін негізгі факторлардың бірі болып табылады.
"Жылдық салық жүктемесін есептеу кезінде EBITDA көрсеткішіне негізделген халықаралық әдістеме қолданылды. Маңызды мәселе: ел экономикасының басқа секторларының арасында бұл салық төлеудің ең жоғары деңгейі", - деп нақтылады PetroMining қауымдастығының атқарушы директоры Яромир Рабай.
Ауыл шаруашылығы, машина жасау, сауда және т.б. сияқты экономиканың басқа секторларынан айырмашылығы, мұнай саласы ҚР Салық кодексіне сәйкес жалпыға бірдей белгіленгендерден басқа үш арнайы салық төлейді: пайдалы қазбаларды өндіруге, экспортқа рента салығын, үстеме пайдаға салынатын салық.
“Негізінен экспортқа тек мұнайға қосарланған мөлшерлеме салынады, өйткені кедендік баждан басқа экспортқа рента салығы да төленеді", — деп нақтылады PetroMining қауымдастығы.
Салық жүктемесінің артуы инвесторлардың мұнай бизнесіне деген қызығушылығының төмендеуіне әкеледі. Өндіріс құны, амортизация, салықтар, логистика, жалақы және басқа да әкімшілік шығындарды қоса алғанда, шығындардың өсуіне байланысты пайда табу қиындай түседі.
Қазақстандағы мұнай кен орындарының көпшілігі жетілудің үшінші немесе төртінші кезеңін бастан өткеретіні белгілі. Соңғы 5 жылда МӨҰ-да өндіру абсолютті түрде 17%-ға немесе 3,6 млн тонна мұнайға төмендеді", - деп атап өтті PetroMining қауымдастығының атқарушы директоры Яромир Рабай.
Осылайша, отандық мұнай және мұнай өнімдері нарығында қалыптасқан жағдайлар екі негізгі мәселені анықтайды. Біріншіден, МӨҰ мұнай бағасының экспортқа қатысты диспропорциясына байланысты ішкі нарықта мұнай сату кезінде бір тонна кірістіліктен кемінде $100 жоғалтады.
Екіншіден, жанар-жағармай материалдарын өндіру және көтерме сату тізбегіндегі МӨҰ буындары көтерме бағаның реттелуіне және осы өнімдерді экспорттаудың мүмкін еместігіне байланысты бір тонна өнімге (АИ-92 және ДО) 350-ден 480 АҚШ долларына дейін жоғалтады. Бұл екі факторды да «төлеушісі» ең алдымен МӨҰ болып табылатын түпкілікті бағаны төмендетуге бағытталған жасырын салық түрі деп санауға болады.
Екіншіден, жанар-жағармай материалдарын өндіру және көтерме сату тізбегіндегі МӨҰ буындары көтерме бағаның реттелуіне және осы өнімдерді экспорттаудың мүмкін еместігіне байланысты бір тонна өнімге (АИ-92 және ДО) 350-ден 480 АҚШ долларына дейін жоғалтады. Бұл екі факторды да «төлеушісі» ең алдымен МӨҰ болып табылатын түпкілікті бағаны төмендетуге бағытталған жасырын салық түрі деп санауға болады.
Біздің PetroMining қауымдастығының барлық мүшелері, оның ішінде 50-ден астам мұнай өндіруші ұйымдар (МӨҰ) инвесторлар ретінде әлеуметтік жауапкершілік қағидаттарын ұстанады. Мұнай өндіруші ұйымдардың ұстанымы жаңа салық заңнамасын қабылдау кезінде ағымдағы деңгейде салық міндеттемелерін сақтау (көтеру емес) болып табылады. Салықтардың одан әрі өсуі бірқатар кәсіпорындар үшін ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін, бұл олардың жұмысын тоқтату қаупін тудырады", — деп қорытындылады PetroMining қауымдастығының атқарушы директоры Яромир Рабай.
